Çağdaştan Geleneğe / Paradokstan Paradigmaya
Mehmet Akif Çeç bu kitabında, iki asırdır İslam/izm düşüncesinin temel problemlerini ve yaşadığımız karışıklıkları sağlam bir epistemolojik bakış açısıyla yeniden ele almaya ve İslam dünyasına bütüncül, dengeli ve sistemli bir düşünsel ufuk sunmaya çalıştığını belirtmektedir. İslam geleneğinin/medeniyetinin geleceği. Bu bağlamda yazar, kitabın adından itibaren olağan hataları düzelterek başlıyor.
Bilindiği üzere gelenek ve modernite üzerine yazılan metinlerin başlığı, başlığı veya ele alınış biçimi hep “Gelenekten Moderniteye” şeklinde olmuştur. Yazarın bu ifadenin ilerici tarih görüşünün bir yansıması olduğunu belirttiği ortaya çıktı. Dolayısıyla modernist-ilerici görüşe sahip olanların bu ifadeyi kullanmalarında bir tutarsızlık olmasa da; Yazara göre, kendilerini gelenekçi ya da modernite karşıtı olarak konumlandıranların bile bu ifadeyi kullanıyor olması, ilerici tarih görüşünün geçmişten günümüze adeta bir “apriori” olarak zihnimizde ne ölçüde yerleştiğinin bir göstergesidir. en başından ve önemli bir bakış açısı/bakış açısı/epistemoloji sorunu ve karmaşasıdır. Bu okuma hali, zaman açısından önceliğe ve yanallığa dayalı bir evre/kademe farkı ve buna bağlı olarak gelenek ile modernitenin ortasında bir nitelik/gelişme farklılığı olduğu anlayışını açık ya da örtülü olarak kayıt altına alan bir aklın göstergesidir. Buna göre gelenek artık geçmişte kaldı, modası geçti ve dolayısıyla modernlik; kaçınılamayan, direnilemeyen, yoldan çıkılamayan, vazgeçilemeyen vazgeçilmez, vazgeçilmez bir tarihsel süreç olarak kabul edilmektedir.
Ancak yazar, gelenek ve modernitenin ortasında, önceliğe ve yanallığa dayalı zamansal bir evre farklılığını kabul etmez; geleneğin aynı anda yaşayan ve her zaman yeniden eklemlenebilen bir olgu olduğunu, moderniteden geleneğe geçişin rastlantısal bir zamansal, tersine dönüş/geri dönüş süreci yaşamadan mümkün olduğunu, modernitenin zorunlu olmadığını vurgulayarak ancak aşılabilir, bu nedenle moderniteden geleneğe geçiş, kısır bir paradigmadan otantik bir paradigmaya geçiş anlamına gelir ve bunu “Modernlikten Geleneğe” olarak adlandırır.
Kitabın başlığının ikinci bölümüne “Paradokstan Paradigmaya” sözlerini yazmış; İslamcılık görüşü, iki asırdır gelenek/Müslümanlık ile modernliği uzlaştırmaya yönelik eklektik/sentetik bir analiz arayışında derin bir “paradoks” yaratmış; Önce bu paradokstan sıyrılıp iki asırdır yürüdüğümüz bu taklitçi/özür dileyici/ödünç alma yanlış yolundan vazgeçip geleneği bir meta-paradigma olarak yeniden canlandırmanın ve inşa etmenin mümkün olduğuna inanarak yolumuza devam etmemiz gerektiğini belirtiyor. Bu çerçevede moderniteye olan ilgimizi “ilerleme ve gerilik” analojisine dayalı bir okumadan kurtarmak durumundayız. Bundan dolayı yaklaşık iki asır önce batıyla/moderniteyle yüzleşen Müslüman aydınlar, “İslam alemi neden geri kaldı?” Soru yanlıştır ve bu soruya iki asırdır üretilen tüm cevaplar yanlış olmaya mahkumdur. İki asır önce Batı’nın yasadışı, gayrimeşru, ahlaksız ve ilkesiz yollarla ortaya koyduğu modern maddi uygarlık, bir ölüm hikâyesi olarak okunmak yerine, kendinden emin bir bakış açısıyla, yoldan sapma olarak okunmalıydı. üstünlük, ilerleme, ortayı temizlemek ve başarı, özür dileyen/aldatıcı bir bakış açısıyla, “Neden geri döndük, kaldık mı?” “Bu iş nasıl yapılmalı?” sorusunu sorarak değil. Sorusunu sorarak yolumuza devam etseydik bugün yazara göre çok daha farklı bir yerde olacaktık.
Yazar, kitap boyunca ilerleme kavramından hareketle yenilik, yenilenme, değişim, dünyevileşme, akıl/akılcılık ve bilim sorunlarını özgün bir bakış açısıyla çağdaş düşünceden sıyrılarak ele almakta ve bilimin yanlışlarını ortaya koymaya çalışmaktadır. hem eklektik/sentetik hem de modernist yaklaşımlar. Bu ortasında gelenekçiliği taklit ve tekrar olarak anlayan kesimler ile gelenekçi ekolün geleneksel yaklaşımlarını eleştirir. Muharrir, hayati gördüğü geleneğe yeni bir yaklaşım getiriyor. Çünkü ona göre geleneği doğru anlamadan, onu diriltmeden ve yeniden inşa etmeden moderniteyi aşmak veya bir İslam medeniyeti inşa etmek mümkün değildir. Çünkü İslam medeniyetinin kurucu dünya görüşü, bir meta-paradigma olarak İslam geleneğidir. Dolayısıyla geleneksiz medeniyet olmaz.
Alışılagelmiş savunucu, eklektik/sentetik, modernist okumaların dışında, İslamcılık fikrinin iki asırlık temel sorunlarının ve yaşadığımız zihinsel sorunların özgün bir epistemolojik bakış açısıyla ele alınması kitabı özgün bir konuma yerleştiriyor. İslamcılık görüşü içindeki konumu.
Yazar, kitap boyunca iki asırlık İslamcılık fikrini eleştirel bir dille okusa da kendisini o çizginin bir modülü olarak gördüğünü ve eleştirilerinin bir özeleştiri olarak anlaşılması gerektiğini özellikle belirtiyor.
