Film yapımcıları Oppenheimer’ı değerlendirdi: Komünist misiniz? Sovyet ajanı mısın?

Amerikalı fizikçi Julius Robert Oppenheimer’ın hayatını konu alan Christopher Nolan’ın “Oppenheimer” filmi bugün vizyona girdi. Filmin oyuncu kadrosunda Cillian Murphy, Emily Blunt, Matt Damon, Florence Pugh, Rami Malek, Kenneth Branagh, Gary Oldman ve Robert Downey Jr. isimleri yer alıyor.

Oppenheimer’ı sinema yazarları Uğur Vardan, Burak Göral, Olkan Özyurt ve Şenay Aydemir yorumladı.

Uğur Vardan: Christopher Nolan, büyük ve görkemli sinema anlayışını bir kez daha inşa edebileceği bir hikaye bulmuş ve bu hikaye, özellikle “Oppenheimer” etrafında dolaşıyor. Sinema iki ana katman üzerinde ilerler; J. Robert Oppenheimer’ın en büyük insan kabahatlerinden ikisi konumunda olan Hiroşima ve Nagazaki’ye atılan atom bombalarını hazırlama adımlarından biri, diğeri ise savaş sonrası birey için “Komünist misin? Sovyet ajanı mısın?” soruşturma süreci. Bence ikinci katman sinemanın yorucu bir kısmı ama bence bu emeğin bir karşılığı var; Amerikalı demokratların çok seveceği bir filme imza atmak… Oliver Stone daha önce de bu tür saldırılarda bulunmuştu ama sorunun hakkını çok daha iyi bir şekilde verirdi. Nolan bence kendi sinemasına hayran olan ve hep “ben, ben” diyen kibirli bir yönetmen. “Oppenheimer”da bu reflekslere uygun hareket etmiştir.

Ancak Hiroşima ve Nagazaki’deki bombalama sahnelerini görsel yardımcı olarak kullanmamasını takdir ettiğimi de belirtmeliyim. Sonuç olarak, özellikle Batı’daki eleştirmenlerin övdüğü kadar büyük ve değerli olduğunu düşünmüyorum.

.

Burak Göral: “Oppenheimer”, Christopher Nolan’ın en uygun filmi olmasa da, Batı’da sıklıkla kullanılsa da güçlü bir film. Aslında ağır bir hayatın, sansasyonel bir mesleğin mucidi ile 220.000’den fazla insanın ölümüne neden olan bir ‘cihaz’ın mucidinin iç çatışmalarını bir filme sığdırmak kolay değil. Uyarlandığı kitap olan ‘The American Prometheus’ bu anlamda çok güçlü bir belge-kitap ama Nolan bu kitabı yazarken ekseni Oppenheimer’ın savaş sonrası cadı avı kapsamında yaptığı sorgulamalara, çoğunlukla da McCarty döneminde kaydırdı. Ancak bu karizmatik ve dahi fizikçi Hiroşima ve Nagazaki sonrasında yaşadığı travmayı bazı yerlerde çok düzgün yaptığı bazı sahnelerle kurgulayabilmiş olsa da bu içsel hesaplaşmanın üzerine gitmemiştir. Atom Enerjisi Komitesi lideri Lewis Strauss ile Oppenheimer arasında Amadeus-Salieri gibi bir gerilim yaratmış ve bu gerilim üzerine kurgulanan soruşturma sahnelerinin ortasında ileri geri flashbacklerle bol diyaloglu bir yapı kurmuştur. Kitapta hareketten ziyade tansiyonu ve gerilimi müzik, ses ve bazı güçlü diyaloglarla sağladı.

Elbette Cillian Murphy ve Robert Downey Jr.’ın performansları kesinlikle çok yeterli. Ama muhteşem ses tasarımı ve Ludwig Göransson’un müziği en az oyuncular kadar baskın…

.

Olkan Özyurt: Atom bombası İkinci Dünya Savaşı’nı bitirdi, gerçekten bu kadar mı? Atom bombasının mucidinin biyografisi aracılığıyla Christopher Nolan, Amerika Birleşik Devletleri’nin ve dolayısıyla Hollywood’un tüm İkinci Dünya Savaşı anlatısını yok ediyor. Bombanın savaşı bitirmediğini, yeni bir savaş başlattığını, sadece Japonya’ya değil, insanlığın geleceğine de atıldığını anlatıyor. Ne için? ABD’nin dünyanın jandarması gibi hareket etme arzusu uğruna. Tokat gibi bir sahneyle bu hatayı yapanın ABD Lideri Truman olduğunu hatırlatıyor. Ve onlara Oppenheimer’ın hikayesi aracılığıyla anlattığında bunu suçlamıyor. İçeriden ve dışarıdan ikili portre anlatımıyla yaşadığı trajediye odaklanıyor. Tarihe geçme arzusunun, başarma hırsının ve vicdanını dinlemeyen rasyonel aklın trajedisidir bu. Ve Nolan sorar ve anlamaya çalışır; Oppenheimer bu trajediyle nasıl yaşayabilir? Tam teşekküllü bir biyografi sineması, yönetmenin argümanını karşılayan “Yıldızlararası” sinemasının yanında oturan bir yapım.

.

Şenay Aydemir Nolan bu sefer alıştığı sinemanın temellerini kullanmaktan çekinmiyor ama daha kontrollü, daha hikaye odaklı ve daha temkinli giriyor. Batman serisinin son filmi Kara Şövalye Yükseliyor’un muhafazakar Amerikancılığı bu sefer yerini gerçeğe bırakmış ve Hollywood’un klasik liberal telaffuzuna yaklaşmak üzeredir.

Japonya’ya atılan iki atom bombasının ardından bir kahraman olarak karşılanan Oppenheimer’ın ahlaki ikilemleri de sinemada karşımıza çıkıyor. “Ben artık ölümüm. Dünyaların yok edicisi” olarak da bahsettiği bu ahlaki ikilemin ele alınış biçimi oldukça sıkıntılı. Nolan burada kurnazca bir numara kullanıyor. Oppenheimer’ın bomba üretim sürecindeki yükümlülüklerini, yıkımdan sonraki ıstırabını, nükleer silahlanmaya karşı mücadelesini, bunun için ödemek zorunda kaldığı bedeli haklı göstersek bile bazı sorular cevapsız kalıyor. Nolan’ın numarası burada devreye giriyor. Sinemanın en ‘kötü’ karakterine bu haklı soruları sorduruyor. Üstelik siyasi ve kişisel hırslarıyla Oppenheimer’ın prestijini düşürme planları yapan Lewis Strauss, seyirci nazarında en dip noktasındayken, korkunç bir sinema adamına dönüştüğü noktada birdenbire bu soruları gündeme getiriyor ve bazılarını kendisi yanıtlıyor. Bu şekilde, Oppenheimer’ın hayatıyla ilgili can alıcı sorular gözden kaçmaz ve kimin sorduğuna bağlı olarak önemsizleştirilir.

“Oppenheimer”, Nolan’ın yıllar sonra sakin kalmayı başardığı ve uzun süre konuşulabilecek malzemeyi beslediği bir yapım.